De binnenstad puilt er van uit en als Nederlander kun je vaak eerder fietsen dan dat je je naam kunt schrijven… fietsen zijn overal. Maar natuurlijk is dat niet altijd zo geweest.
Wanneer is de fiets uitgevonden?
De eerste fiets leek uiteraard niet op de fietsen waar jij en ik op rondcrossen. Het is dus eventjes de vraag vanaf welk moment we iets ‘een fiets’ noemen. En zoals het vaak gaat met belangrijke uitvindingen, is het best waarschijnlijk dat verschillende mensen, onafhankelijk van elkaar, kwamen met een idee om je vooruit te bewegen op twee wielen. Het is bij de uitvinding van de fiets niet meteen duidelijk wie de uitvinder is.
Zo waren er verschillende voorlopers van de fiets. Op meerdere plekken in West-Europa én Amerika probeerden mensen al een vervoermiddel voor personen te bouwen met meerdere wielen en zonder de duw- of trekkracht van een dier of mens. Tja… wanneer is de fiets uitgevonden? Laten we zeggen dat ‘dé fiets’ zich de loop van de 19e eeuw heeft ontwikkeld, met verschillende mijlpalen. De allereerste fiets had in elk geval nog geen trappers, maar was meer een loopfiets. En die verscheen rond 1800.
Trappen met die benen
Het eerste model met pedalen had geen ketting. De trapas zat direct in het voorwiel. Achterliggende gedachte: hoe groter het voorwiel, hoe sneller de fiets zou gaan. Dat was erg zwaar trappen, want de fiets zelf was ook nog eens erg zwaar en gemaakt van massief metaal. Voor deze fiets moest je behoorlijk lenig zijn, én een goede conditie hebben. De fiets had een enorm voorwiel en een of twee kleine steunwieltjes achter en werd ook wel de ‘bi’ genoemd. Je moest eerst flink vaart maken en dan in één beweging op het kleine zadeltje springen.
De eerste modellen waren dus eigenlijk meer gereedschap voor acrobaten dan een vervoermiddel voor de gewone burger.
De moderne fiets
Het belangrijkste kenmerk van de moderne fiets, het aandrijven met een ketting waardoor je spierkracht kunt omzetten in behoorlijke snelheid, werd aan het eind van de 19e eeuw uitgevonden. Zo’n 130 jaar geleden dus. Klinkt leuk, maar de eerste fiets had helaas totaal geen demping. Luchtbanden waren namelijk nog niet uitgevonden. Stel je eens voor dat je een ritje gaat maken op je metalen velgen. Heb je een beeld? Dan snap je ook waarom de bijnaam van deze fiets ‘de bottenrammelaar’ was. Het fietsen was een pijnlijke zaak.
De eerste fietsen met twee min of meer gelijke wielen en een ketting leken al redelijk op ‘onze’ fiets. Was het aanvankelijk niet sjiek om je in het zweet te werken om jezelf voort te bewegen, deze veel lichtere en makkelijk hanteerbare fietsen kregen een imago van vrijheid en snelheid. De fiets was toen geen laagdrempelig vervoermiddel, maar een luxe aanschaf voor de rijken.
Nog weer later zag je bijvoorbeeld bakkers en andere deurverkopers met een bakfiets door de straten gaan.
De fiets vroeger en nu
Natuurlijk zijn er erg veel verschillen tussen de fiets vroeger en nu. Vooral op het gebied van veiligheid, gewicht, en comfort. Hierbij waren de rubber luchtbanden een belangrijke stap vooruit.
De laatste decennia is er ook erg veel veranderd op het gebied van fietsen, door de opmars van de elektrische fietsen en speed pedelecs. Was er vroeger alleen de ‘snorfiets’ of ‘bromfiets’, binnen één generatie heeft de elektrische fiets of ‘e-bike’ het hart van de welvarende Nederlander veroverd! Eerst nog vooral voor de oudjes, momenteel bestaat het aanbod fietsen bijna voor de helft uit elektrische modellen.
De geschiedenis van de fiets is eigenlijk een heel positief verhaal. Het gaat over emancipatie en vooruitgang. Een fiets was al vrij snel bereikbaar voor iedereen, ook voor vrouwen. Doordat vrouwen wilden fietsen ontstonden er broekrokken en uiteindelijk ging men, door de toegenomen vraag, ook modellen ontwikkelen voor dames. Deze modellen hadden geen bovenste stang. Dit verschil tussen heren- en damesfietsen zie je tot de dag van vandaag terug.
